Đã là trẻ con sẽ rất thích được chơi đùa, vì điều đó rất vui và cũng rất quan trọng đối với sự phát triển lành mạnh của trẻ. Trên thực tế, trong quá trình chơi, trẻ em học và thực hành các kỹ năng xã hội, nhận thức, thể chất và cảm xúc: bao gồm khả năng sáng tạo, trí tưởng tượng, kỹ năng sắp xếp, tổ chức và giải quyết vấn đề. Lợi ích khi chơi là trẻ tiến bộ một cách tự nhiên, nghĩa là các kỹ năng mà trẻ phát triển trong quá trình vui chơi được xây dựng dựa trên nhau.
Các hoạt động có vẻ đơn giản như lăn bóng qua lại với người khác hoặc hóa trang trau dồi các kỹ năng như học cách thay phiên nhau, kỹ năng vận động tinh, khả năng nhận biết (nhận thức về cơ thể trong không gian) và cải thiện sự hòa đồng với những người khác. Nhà xã hội học Mildred Parten là người sớm ủng hộ lợi ích của việc vui chơi. Cô đã mô tả sáu kiểu chơi thiết yếu thường thấy ở trẻ, tùy thuộc vào độ tuổi, tâm trạng và hoàn cảnh, đồng thời giải thích những cách trẻ em học hỏi và tương tác với nhau trong khi chơi.
Dưới đây là mô tả và độ tuổi điển hình mà mỗi giai đoạn chơi xuất hiện. Tuy nhiên, mỗi trẻ phát triển theo tốc độ riêng và có thể tham gia vào các loại hình chơi này sớm hơn hoặc muộn hơn. Hơn thế nữa, trong khi các giai đoạn này tiến triển, chúng thường xảy ra đồng thời và liền nhau trong khi các giai đoạn mới xuất hiện.
1. Vui chơi thong thả
Chơi thong thả ( Chơi yên tĩnh) thường thấy ở trẻ sơ sinh đến khoảng ba tháng, bé chơi khá yên tĩnh. Trẻ thường chuyển động thân thể ngẫu nhiên không có mục đích rõ ràng, nhưng đây chính là hình thức sơ khai của vui chơi.
Cha mẹ không cần làm bất cứ điều gì đặc biệt để thúc đẩy trò chơi này, trẻ sơ sinh làm điều đó theo bản năng. Tuy nhiên, điều quan trọng là cho phép trẻ sơ sinh có thời gian khám phá mà không bị cản trở, ngay cả khi bé chỉ ngọ nguậy tay chân trong không khí.
2. Chơi một mình (chơi độc lập)
Loại trò chơi này rất quan trọng vì nó dạy trẻ cách tự giải trí cho bản thân, cuối cùng thiết lập con đường để tự lập. Đồ chơi có thể là bất cứ thứ gì mà trẻ có thể tự chơi, chẳng hạn như thú nhồi bông, các khối gỗ, trang phục hóa trang, đồ chơi có tiếng nhạc, búp bê,...
Bất kỳ đứa trẻ nào cũng có thể chơi một mình, nhưng kiểu chơi này thường bắt đầu xuất hiện khi con hai đến ba tuổi. Ở độ tuổi này, các bé còn khá thiếu tập trung và thiếu kỹ năng giao tiếp, chia sẻ. Nếu một đứa trẻ nhút nhát và không muốn có bạn cùng chơi, cũng có thể thích kiểu chơi này khi lớn hơn.
Trẻ từ mẫu giáo trở lên có thể tiếp tục chọn cách chơi độc lập ngay cả sau khi học được cách chơi tốt với những người khác vì nó mang lại cơ hội độc đáo để khám phá sở thích và cách làm việc của riêng trẻ.
3. Chơi quan sát
Chơi quan sát là khi một đứa trẻ chỉ nhìn những đứa trẻ khác chơi và không tham gia vào hoạt động. Con bạn cũng có thể xem bạn hoặc những người lớn khác đang làm gì.Cách chơi này thường thấy ở trẻ em từ hai đến ba tuổi và đặc biệt phổ biến đối với trẻ nhỏ đang phát triển vốn từ vựng của mình.
Đừng bỏ qua tầm quan trọng của giai đoạn này. Đó là một hình thức học tập lành mạnh thông qua vui chơi và là một phần trong hành trình vui chơi của con bạn. Trẻ cảm thấy thích thú, cần tìm hiểu về những quy luật và muốn lùi lại một chút để quan sát trước khi tham gia chơi cùng bạn bè. Việc quan sát giúp con tự tin và học được khuôn khổ cho các giai đoạn chơi trong tương lai.
Bằng cách quan sát và có thể bắt chước người khác, con bạn đang xây dựng các kỹ năng của riêng mình.
Con có thể chơi đồ chơi của riêng mình trong khi quan sát các bạn khác, kiểu chơi này là kiểu quan sát thay vì chơi cùng với những người khác, được gọi là chơi song song. Tuy nhiên, trẻ em có thể nhận xét về các hoạt động được quan sát. Bé đang tìm hiểu về cách những đứa trẻ khác chơi và tương tác và chuẩn bị cho bản thân để cuối cùng tham gia vào hoạt động cùng với các bạn.
4. Chơi song song
Đặt hai đứa trẻ 3 tuổi vào một phòng cùng nhau và đây là những gì bạn có thể thấy: hai đứa trẻ vui vẻ, chơi đùa cạnh nhau trong thế giới nhỏ của riêng chúng. Điều đó không có nghĩa là các con không thích nhau, bé chỉ đang tham gia vào trò chơi song song. Kiểu chơi này bắt đầu vào khoảng 2 tuổi và khác với chơi cùng nhau ở chỗ không bé nào cố gắng ảnh hưởng đến cách chơi của bé kia.
Mặc dù sẽ có ít giao tiếp xã hội giữa các bạn cùng chơi, nhưng trẻ chơi song song học hỏi lẫn nhau khá nhiều thứ như nhận thức về các kiểu chơi khác nhau. Mặc dù có vẻ như các con không chú ý đến nhau, bé thường bắt chước hành vi của người khác. Cũng giống như các kiểu chơi khác, kiểu chơi này được xem như một cầu nối quan trọng, tiến bộ cho các cách chơi sau này. Nhiều loại hoạt động, từ vẽ đến chơi với ô tô đồ chơi, có thể xảy ra trong quá trình chơi song song.
5. Chơi có tính liên kết
Hơi khác so với chơi song song, chơi liên kết, thường bắt đầu từ 3 hoặc 4 tuổi, cũng có các trẻ em chơi tách biệt với nhau. Nhưng trong kiểu chơi này, các con tham gia vào những gì người kia đang làm — hãy nghĩ rằng trẻ em đang xây dựng một thành phố bằng các khối. Khi họ xây dựng các tòa nhà riêng lẻ của mình, họ đang nói chuyện với nhau và thu hút nhau nhưng chủ yếu làm việc theo ý mình. Thông thường, hình thức chơi này xảy ra ở tuổi lên 5.
Đây là một giai đoạn chơi quan trọng vì nó giúp trẻ nhỏ phát triển toàn bộ các kỹ năng, chẳng hạn như xã hội hóa (chúng ta nên xây dựng cái gì bây giờ?), thay phiên nhau (tôi có thể có cái xẻng không?), giải quyết vấn đề (làm thế nào chúng ta có thể làm thành phố này lớn hơn?), hợp tác (nếu chúng ta làm việc cùng nhau, chúng ta có thể làm cho thành phố của chúng ta tốt hơn), và phát triển ngôn ngữ (học những gì để nói để truyền tải thông điệp của họ đến với nhau) và quan trọng là các con biết bắt đầu kết bạn thực sự.
6. Chơi hợp tác
Chơi hợp tác là khi trẻ thực sự bắt đầu chơi cùng nhau. Thường xuất hiện ở độ tuổi từ 4 - 5 tuổi, đây là kiểu chơi chủ yếu được thấy ở các nhóm trẻ mẫu giáo lớn trở lên hoặc ở trẻ mẫu giáo anh chị em. Tuy nhiên, những giai đoạn chơi trước đó vẫn sẽ được các con sử dụng ở các mức độ khác nhau vào những thời điểm khác nhau.
Chơi hợp tác sử dụng tất cả các kỹ năng xã hội mà con bạn đã và đang thực hiện và đưa vào hành động.
Giai đoạn chơi này có thể bao gồm nhiều cách chơi khác nhau. Cho dù họ đang cùng nhau xây dựng một câu đố, chơi trò chơi trên bàn cờ hay tận hưởng một hoạt động nhóm ngoài trời, thì việc chơi hợp tác sẽ tạo tiền đề cho những tương tác trong tương lai khi con bạn trưởng thành.
Các kiểu chơi khác
Trong khi các giai đoạn trên là cực kỳ quan trọng đối với sự phát triển xã hội của con bạn, có những loại hình vui chơi quan trọng khác cũng góp phần vào sự phát triển của trẻ. Những kiểu chơi này thường xuất hiện khi một đứa trẻ bắt đầu tham gia vào trò chơi hợp tác và bao gồm những điều sau:
Vui chơi là một phần rất quan trọng trong quá trình phát triển ở trẻ cần được khuyến khích và hỗ trợ. Tuy nhiên, lưu ý rằng trẻ em cần thời gian và không gian riêng để học những kỹ năng này một cách độc lập. Những bài học rút ra từ việc vui chơi không phải là điều để cha mẹ tích cực dạy dỗ. Thay vào đó, trẻ em tự khám phá thế giới này khi các con chơi trò chơi của mình, tất cả đều rất vui.